zaterdag 22 november 2008
Op www.eenzameuitvaart.nl kunt u het gedicht en verslag nalezen dat Maarten Inghels schreef voor een eerste eenzame uitvaart te Antwerpen. U kunt ook op het linkje linksboven in uw scherm klikken, dat kan allemaal.
Gisterenavond bezocht ik in Zaal 100, in De Wittenstraat in Amsterdam, het Wereldkampioenschap Poëzie: honderd dichters deden ieder 1 gedicht. Aan dat gedicht was een tijdslimiet van drie minuten gesteld. Het lukte lang niet altijd om de dichters bijtijds op het podium te krijgen. Maar we komen in de buurt.
+
Gisterenavond bezocht ik in Zaal 100, in De Wittenstraat in Amsterdam, het Wereldkampioenschap Poëzie: honderd dichters deden ieder 1 gedicht. Aan dat gedicht was een tijdslimiet van drie minuten gesteld. Het lukte lang niet altijd om de dichters bijtijds op het podium te krijgen. Maar we komen in de buurt.
+
maandag 17 november 2008
En in Rotterdam werd jongstleden donderdag de derde eenzame uitvaart gelopen, met dichter van dienst Hester Knibbe.
Met een verslag van Rien Vroegindeweij.
Zie www.eenzameuitvaart.nl
klik op uitvaarten.
+
Met een verslag van Rien Vroegindeweij.
Zie www.eenzameuitvaart.nl
klik op uitvaarten.
+
PRIJZENCIRCUS
Jongstleden zaterdag 31 oktober 2008, bevond ik mij met twee bestuursleden van Stichting de eenzame uitvaart te Haringhuizen in de Willibrorduskerk voor de uitreiking van de tweejaarlijkse Yarden-uitvaartverenigingsprijs, zo heet het geloof ik. Misschien moet er hier of daar een liggend streepte tussen, of hoort het woord vereniging er niet in thuis, of is men zo zeker van de naamsbekendheid dat zelfs het woord uitvaart overbodig is geworden en heet het alleen maar Yarden Prijs: u wist niet eens van het bestaan van die prijs af. Hoe slaagt Yarden er toch in die prijs zo goed geheim te houden? Over prijzen van dergelijke omvang horen de kranten dagenlang vol te staan, zij het in het toepasselijk katern. Een week na de uitreiking is de enige mededeling die Yarden over de Prijs verstrekt dat ergens in september een commissie voornemens is bijeen te komen om een aantal genomineerden aan te wijzen. Drie weken later pas verschijnt er iets op de site van de Uitvaartvereniging, en dat dan weer gedateerd op de maandag na de uitreiking, heel slim.
Nochtans geen misselijk prijsje, het bedrag dat eraan verbonden is, is gelijk aan dat van bijvoorbeeld de VSB-poëzieprijs: 25.000 euro. Stichting de eenzame uitvaart was genomineerd, naast een vrij curieuze site, www.herinnerdingen.nl die iets met kinderen en rouw doet, geloof ik: ik heb op een plaatje geklikt en kreeg meteen prominent het beeldmerk van ‘cliniclowns’ op mijn scherm en klikte geschrokken weg. Rotclowns.
De derde genomineerde, Allerzielen Alom, een initiatief van kunstenaar Ida van der Lee, is een paar jaar geleden als een experiment begonnen op begraafplaats De Nieuwe Ooster en in de daaropvolgende jaren pijlsnel uitgezaaid over het gehele land, soms op initiatief van derden, soms onder regie van Ida van der Lee. “De doden niet verzwijgen maar vieren om wie ze waren en wat ze te vertellen hebben”, luidt het motto op de site.
Een terechte winnaar.
Van der Lee heeft heel sterk een oude katholieke traditie in een nieuwe, meer wereldse vorm weten om te zetten: wie het Allerzielenproject googlet, ziet dat het geweldig is aangeslagen, dat het in een tamelijk massale behoefte voorziet, een behoefte die kennelijk lang gesluimerd heeft, bij de menschen. Dat is mooi, dat heeft maatschappelijke 'impact', precies wat die Prijs wil: ‘Met de Yarden-prijs wordt erkenning gegeven aan en aandacht gevraagd voor uitzonderlijke initiatieven op het gebied van het levenseinde.’ Daarbij wordt uitdrukkelijk gerept van ‘aandacht voor persoonlijke keuzes van de individuele mens’ alsmede van ‘vernieuwend en/of uniek karakter’ maar ook en vooral de ‘maatschappelijke importantie.’
Een raar ding is, van zo'n prijs, dat je de genomineerde projecten onwillekeurig gaat vergelijken, wat er meer prijswaardig zou wezen- terwijl het zulke totaal verschillende dingen zijn. Met Allerzielen Alom moet je meedoen, het is – naar mijn strenge, solipsistische smaak - een wat klef groepsgebeuren, geheel gesneden naar de wensen van de moderne mens, die zijn eigen verdriet koestert, zelfs bewondert, er in zekere zin verliefd op is, en al te graag bereid is dit verdriet te delen, te exhibitioneren.
Honderden mensen dwalen met kaarsjes en fakkels over avondlijke begraafplaatsen, worden rondgeleid door steltlopers onder een wit laken, worden uitgenodigd de naam van een geliefde dode op een papier te schrijven en daar een bootje van te vouwen, dat te laten varen in een vijver en aanschouwen maaltijden, die nabestaanden aanrichten op het graf van een geliefde ontslapene, luisteren naar gevoelige zang, en dat dan allemaal samen, gezellig. Als ik het zo opschrijf klinkt het gruwelijk, maar dat is het alleen in het oog van deze mensenschuwe toeschouwer, ik moet ook geen cliniclown aan mijn bed. Maar als je de dankbare reacties van bezoekers van het evenement leest zie je dat het in een oprechte behoefte voorziet: de behoefte om te rouwen.
Waar de eenzame uitvaart juist in strenge afzondering wordt voltrokken: de dichter spreekt zijn lege woorden in een lege zaal. Het heeft iets te maken met publiek uitsluiten of juist insluiten - Hier schrijft iedere dode een nieuw hoofdstuk in het grote boek van de vergetelheid.
Ongeveer zoals je hebt kunnen zien op het op zondag 2 november, Allerzielen, door de KRO uitgezonden ‘Ode aan de doden.’ Ze hebben er filmopnamen bij eenzame uitvaart nummer 95 bij gemaakt, maar dat fragmentje uiteindelijk niet in de uitzending gemonteerd: enkele tientallen mini-portretjes van het afgelopen jaar overledenen, grotendeels min of meer bekende Nederlanders, maar ook een redelijk aantal volslagen onbekenden, waar onze twee duikers, opgevist uit Havens-West, mooi tussen hadden gepast. Het programma werd gepresenteerd door Yvon Jaspers, ze deed dat heel goed. Snel, informatiedicht, door de veelkleurigheid van de dooien en de grote hoeveelheid ervan, uiteindelijk zowaar ontroerend, zelfs indrukwekkend: volgend jaar zullen we een mooie dode voor het programma uitzoeken, een die het verdient in het jaaroverzicht nog eens terug te keren. Maar dit terzijde. We zijn immers in Haringhuizen, daar zijn we.
Daar sta je met je bestuur en je project en je presentatie, eigenlijk best saggerijnig dat zoiets weer een onnodig lange middag kost, het is geen feest om voor zulke dingen op te moeten draven, wetende, dat je niks krijgt - en nog veel erger, als je dat vantevoren juist niet weet- maar ja, je moet wel komen. En ik vond het netjes dat ze van te voren hadden gezegd dat we niet hadden gewonnen, dat scheelt toch wel een pittig stressmomentje.
Liefst twee uur tevoren, want dan kunnen we de tussenliggende tijd eens grondig benutten om een broodje te eten, een dvd in een laptop te schuiven, en dan maar zien of de beamer het doet. Herinnerdingen.nl had er ervoor gekozen om maar helemaal niet op te komen dagen. Sta je daar genomineerd te wezen.
Nu ik dit schrijf, besef ik pas dat ik ‘de verkeerde insteek’ koos om die prijsuitreiking te bezoeken: ik slaagde er niet in ‘over mijzelf heen te stappen’. Ik zet zulke uitspraken maaar even tussen de accolades die zij verdienen. Europa: best belangrijk. F. Starik: nog best kinderachtig. Je mag een praatje van drie minuten afsteken over je lovenswaardige initiatief, de voorzitter van de vereniging een handje geven, een uit tal van kromme zinnen opgebouwd juryrapport aanhoren, een geurloze ‘ruiker’ in ontvangst nemen, en dat wist je allemaal van tevoren: je was alleen die benepen gedachte nog niet voorbij.
Wat doe ik hier. Wat duurt het allemaal weer lang. En wat is het ver, Haringhuizen, met in de wijde omtrek geen station, Godlof dat onze secretaris een Volvo rijdt, anders had onze aanreistijd tweeënhalf uur bedragen, en de terugreis nog een keer. Nu deden we het in een ruim uur. Daar stonden we. We aten een broodje tussen een dertigtal genodigden, die de kunst van het netwerken niet tot grote hoogte wisten op te stuwen, voornamelijk zwegen. De enige zin van onze komst was om Allerzielen te feliciteren. Je applaudiseert beleefd.
En je realiseert je pas dagen later dat je best wat harder had kunnen klappen.
Een terechte winnaar. Hoed af!
+
Jongstleden zaterdag 31 oktober 2008, bevond ik mij met twee bestuursleden van Stichting de eenzame uitvaart te Haringhuizen in de Willibrorduskerk voor de uitreiking van de tweejaarlijkse Yarden-uitvaartverenigingsprijs, zo heet het geloof ik. Misschien moet er hier of daar een liggend streepte tussen, of hoort het woord vereniging er niet in thuis, of is men zo zeker van de naamsbekendheid dat zelfs het woord uitvaart overbodig is geworden en heet het alleen maar Yarden Prijs: u wist niet eens van het bestaan van die prijs af. Hoe slaagt Yarden er toch in die prijs zo goed geheim te houden? Over prijzen van dergelijke omvang horen de kranten dagenlang vol te staan, zij het in het toepasselijk katern. Een week na de uitreiking is de enige mededeling die Yarden over de Prijs verstrekt dat ergens in september een commissie voornemens is bijeen te komen om een aantal genomineerden aan te wijzen. Drie weken later pas verschijnt er iets op de site van de Uitvaartvereniging, en dat dan weer gedateerd op de maandag na de uitreiking, heel slim.
Nochtans geen misselijk prijsje, het bedrag dat eraan verbonden is, is gelijk aan dat van bijvoorbeeld de VSB-poëzieprijs: 25.000 euro. Stichting de eenzame uitvaart was genomineerd, naast een vrij curieuze site, www.herinnerdingen.nl die iets met kinderen en rouw doet, geloof ik: ik heb op een plaatje geklikt en kreeg meteen prominent het beeldmerk van ‘cliniclowns’ op mijn scherm en klikte geschrokken weg. Rotclowns.
De derde genomineerde, Allerzielen Alom, een initiatief van kunstenaar Ida van der Lee, is een paar jaar geleden als een experiment begonnen op begraafplaats De Nieuwe Ooster en in de daaropvolgende jaren pijlsnel uitgezaaid over het gehele land, soms op initiatief van derden, soms onder regie van Ida van der Lee. “De doden niet verzwijgen maar vieren om wie ze waren en wat ze te vertellen hebben”, luidt het motto op de site.
Een terechte winnaar.
Van der Lee heeft heel sterk een oude katholieke traditie in een nieuwe, meer wereldse vorm weten om te zetten: wie het Allerzielenproject googlet, ziet dat het geweldig is aangeslagen, dat het in een tamelijk massale behoefte voorziet, een behoefte die kennelijk lang gesluimerd heeft, bij de menschen. Dat is mooi, dat heeft maatschappelijke 'impact', precies wat die Prijs wil: ‘Met de Yarden-prijs wordt erkenning gegeven aan en aandacht gevraagd voor uitzonderlijke initiatieven op het gebied van het levenseinde.’ Daarbij wordt uitdrukkelijk gerept van ‘aandacht voor persoonlijke keuzes van de individuele mens’ alsmede van ‘vernieuwend en/of uniek karakter’ maar ook en vooral de ‘maatschappelijke importantie.’
Een raar ding is, van zo'n prijs, dat je de genomineerde projecten onwillekeurig gaat vergelijken, wat er meer prijswaardig zou wezen- terwijl het zulke totaal verschillende dingen zijn. Met Allerzielen Alom moet je meedoen, het is – naar mijn strenge, solipsistische smaak - een wat klef groepsgebeuren, geheel gesneden naar de wensen van de moderne mens, die zijn eigen verdriet koestert, zelfs bewondert, er in zekere zin verliefd op is, en al te graag bereid is dit verdriet te delen, te exhibitioneren.
Honderden mensen dwalen met kaarsjes en fakkels over avondlijke begraafplaatsen, worden rondgeleid door steltlopers onder een wit laken, worden uitgenodigd de naam van een geliefde dode op een papier te schrijven en daar een bootje van te vouwen, dat te laten varen in een vijver en aanschouwen maaltijden, die nabestaanden aanrichten op het graf van een geliefde ontslapene, luisteren naar gevoelige zang, en dat dan allemaal samen, gezellig. Als ik het zo opschrijf klinkt het gruwelijk, maar dat is het alleen in het oog van deze mensenschuwe toeschouwer, ik moet ook geen cliniclown aan mijn bed. Maar als je de dankbare reacties van bezoekers van het evenement leest zie je dat het in een oprechte behoefte voorziet: de behoefte om te rouwen.
Waar de eenzame uitvaart juist in strenge afzondering wordt voltrokken: de dichter spreekt zijn lege woorden in een lege zaal. Het heeft iets te maken met publiek uitsluiten of juist insluiten - Hier schrijft iedere dode een nieuw hoofdstuk in het grote boek van de vergetelheid.
Ongeveer zoals je hebt kunnen zien op het op zondag 2 november, Allerzielen, door de KRO uitgezonden ‘Ode aan de doden.’ Ze hebben er filmopnamen bij eenzame uitvaart nummer 95 bij gemaakt, maar dat fragmentje uiteindelijk niet in de uitzending gemonteerd: enkele tientallen mini-portretjes van het afgelopen jaar overledenen, grotendeels min of meer bekende Nederlanders, maar ook een redelijk aantal volslagen onbekenden, waar onze twee duikers, opgevist uit Havens-West, mooi tussen hadden gepast. Het programma werd gepresenteerd door Yvon Jaspers, ze deed dat heel goed. Snel, informatiedicht, door de veelkleurigheid van de dooien en de grote hoeveelheid ervan, uiteindelijk zowaar ontroerend, zelfs indrukwekkend: volgend jaar zullen we een mooie dode voor het programma uitzoeken, een die het verdient in het jaaroverzicht nog eens terug te keren. Maar dit terzijde. We zijn immers in Haringhuizen, daar zijn we.
Daar sta je met je bestuur en je project en je presentatie, eigenlijk best saggerijnig dat zoiets weer een onnodig lange middag kost, het is geen feest om voor zulke dingen op te moeten draven, wetende, dat je niks krijgt - en nog veel erger, als je dat vantevoren juist niet weet- maar ja, je moet wel komen. En ik vond het netjes dat ze van te voren hadden gezegd dat we niet hadden gewonnen, dat scheelt toch wel een pittig stressmomentje.
Liefst twee uur tevoren, want dan kunnen we de tussenliggende tijd eens grondig benutten om een broodje te eten, een dvd in een laptop te schuiven, en dan maar zien of de beamer het doet. Herinnerdingen.nl had er ervoor gekozen om maar helemaal niet op te komen dagen. Sta je daar genomineerd te wezen.
Nu ik dit schrijf, besef ik pas dat ik ‘de verkeerde insteek’ koos om die prijsuitreiking te bezoeken: ik slaagde er niet in ‘over mijzelf heen te stappen’. Ik zet zulke uitspraken maaar even tussen de accolades die zij verdienen. Europa: best belangrijk. F. Starik: nog best kinderachtig. Je mag een praatje van drie minuten afsteken over je lovenswaardige initiatief, de voorzitter van de vereniging een handje geven, een uit tal van kromme zinnen opgebouwd juryrapport aanhoren, een geurloze ‘ruiker’ in ontvangst nemen, en dat wist je allemaal van tevoren: je was alleen die benepen gedachte nog niet voorbij.
Wat doe ik hier. Wat duurt het allemaal weer lang. En wat is het ver, Haringhuizen, met in de wijde omtrek geen station, Godlof dat onze secretaris een Volvo rijdt, anders had onze aanreistijd tweeënhalf uur bedragen, en de terugreis nog een keer. Nu deden we het in een ruim uur. Daar stonden we. We aten een broodje tussen een dertigtal genodigden, die de kunst van het netwerken niet tot grote hoogte wisten op te stuwen, voornamelijk zwegen. De enige zin van onze komst was om Allerzielen te feliciteren. Je applaudiseert beleefd.
En je realiseert je pas dagen later dat je best wat harder had kunnen klappen.
Een terechte winnaar. Hoed af!
+
dinsdag 11 november 2008
Eenzame uitvaart nummer 102
N.N.
Begraafplaats St. Barbara, maandag 10 november, 15.15 uur
Dichter van dienst: Erik Menkveld
‘Melding komt binnen via de politie op 3 november om 12.35 uur. Bureau Meer en Vaart, de heer Steers. Onbekend lijk uit water gehaald, aan de Lutkemeerweg ter hoogte van huisnummer 274. Identiteit nog altijd onbekend, het lichaam is vrijgegeven op 4 november. Begraven op St Barbara, een steek diep, vak B, grafnummer 51,’ meldt het ambtsbericht dat Van Bokhoven faxt.
‘Koffer met lijk aangetroffen. Amsterdam - In een sloot langs de Lutkemeerweg in Amsterdam Osdorp is donderdagmiddag een koffer met het lijk van een man aangetroffen. De politie gaat ervan uit dat het slachtoffer door een misdrijf om het leven is gekomen. Medewerkers van de reiniginsdienst troffen de koffer in de sloot aan en wilden deze op de kant trekken. Daarbij ontdekten ze de gruwelijke inhoud van hun vondst. Over de identiteit van het slachtoffer is nog niets bekend. Hoe de man om het leven is gekomen wordt onderzocht.’ Bron: www.blikopnieuws.nl. De Telegraaf weet online te melden dat de politie niets wil zeggen over de staat waarin het lijk verkeert. Ook online nieuwsdienst nu.nl plaatste een kort berichtje over de dode. Alle berichten dateren van 10 oktober. Sindsdien is er niets over de dode naar buiten gebracht.
Fotootjes die bij de berichten zijn geplaatst laten een grauwe sloot zien, een ambulance, van dat rood-witte plastic afzetlint, mannen in reflecterende hesjes. Het lijdt geen twijfel dat de foto in de herfst moet zijn genomen. De maandag dat de onbekende man wordt weggebracht is het weer onstuimig te noemen, een harde wind gepaard aan felle regenbuien. Die ochtend heb ik een andere afspraak, op de terugweg geraak ik in enkele minuten geheel doorweekt. De regenjas die ik te drogen hang is zo zwaar geworden dat het hangertje afbreekt. Ik neem mijn nieuwe uitvaartmantel uit de kast, en ook daarvan breekt spontaan de meegeleverde hanger af. Als ik dadelijk de deur uitga, de deur enige weerstand biedt omdat de kapstok te vol hangt, zal een derde hanger het begeven: het is vandaag kleerhangertjeskapotgadag, kennelijk. Met weinig vertrouwen ga ik op weg, maar het blijft droog, de fiets blijft heel.
Als ik op de begraafplaats kom aanfietsen zie ik Erik Menkveld komen aanrijden in wat in mijn wereld een Citroën Berlingo wordt genoemd, een model dat ook door diverse andere automerken vrijwel identiek wordt aangeboden, iets wat het midden houdt tussen een personenauto en een busje, een poor man’s MPV. De dragers staan, vier in getal, klaar bij de poort, met aan het hoofd een uitvaartleidster, die ik niet eerder heb gezien. Nieuw. Met mijn fiets slalom ik er gemakkelijk langs, even later zie ik ook Menkveld in zijn donkerblauwe auto voorzichtig de begraafplaats oprijden. Geweldige entree, alsof hij het lijk zelf heeft meegenomen.
Even later arriveren ook Kiewik en van Bokhoven van de Dienst, alsmede een antropologiestudente met als specialisatie ‘dood en verlies’ die zich via de site had aangemeld om een uitvaart bij te wonen. Degenkamp, de beheerder van de begraafplaats, heeft een nieuwe bril op, zo’n moderne met een fors montuur, staat hem goed. We bespreken de muziekkeuze van Menkveld. De uitvaartleidster is teleurgesteld dat de door haar meegebrachte cd’s niet zullen worden gebruikt. Menkveld meldde die ochtend over zijn muziekkeuze: ‘Uiteindelijk heb ik drie stukken over (waarvan ik uit onervarenheid niet weet hoe ze in de uitvaart zouden kunnen passen): 1 Een vijfstemmig motet van Anonymus uit de vijftiende eeuw (bij de inloop? Het duurt zes minuten maar is op elk gewenst moment uit te faden) 2 Pranam II van Giacinto Scelsi (Dit stuk zou ik graag in zijn geheel willen laten klinken, 6.15, als inloop lijkt het me minder geschikt) 3 De eerste solo van 'Compassion' van Coltrane (van First Meditations, past mooi na mijn gedicht, 4 min.)
Kwart over drie. We zijn overeengekomen dat we bij het binnentreden op de tonen van het anonieme motet zullen gaan zitten, en dat het muziekstuk gewoon mag uitklinken, dat Erik zijn gedicht daarna zal spreken, waarop het stuk van Scelsi beluisterd zal worden, waarna we op de klanken van Coltrane de aula zullen verlaten. De dichter is gekleed in een geheel zwart kostuum. Hij doet dit voor het eerst. In mijn briefing maakte ik er melding van dat de dichter ‘netjes aangekleed’ dient te verschijnen. Dat is gelukt, ofschoon de beige, suede schoenen niet geheel bij de outfit lijken aan te sluiten. Wij noemen dat: dichterlijke vrijheid. Als de klassieke stemmen zijn uitgeklonken treedt hij naar voren en spreekt, bijna als een beschuldiging, zijn gedicht uit. Ofschoon de dichter beschikt over een aangenaam stemgeluid, komen zijn woorden hard aan. Hier staat niets tussen haakjes.
TROOSTELOOS EERBETOON
Liep er een schuld te hoog op? Klapte je uit de school?
Of was je gewoon een klootzak met pech? Wrong time
wrong place. In een koffer en weg. Hoe dwars heb je
god mag weten wie gezeten dat ze je zo afdoende
afsneden van alles wat je bent geweest?
9 oktober jongstleden (lees ik op internet) hesen
medewerkers van de reinigingsdienst te Osdorp die koffer
uit een sloot en troffen je daarin aan. Drie weken
later had je nog steeds geen naam. En warempel:
voor een misdrijf werd gevreesd.
Vanachter mijn dichtbevolkte raam staar ik een tijdje
over de lege vlakte van je leven, stel me je jeugd voor,
je huis, je eten, je muziek, je liefdes, de fatale
gewelddadigheden op je uiterste netvlies, probeer
te reconstrueren wat ik deed
op dat vlijmend ogenblik (praten met de juffrouw
van mijn zoontje over zijn vorderingen met rekenen).
Verlies me weer eens dichterlijk in de gelijktijdigheid
en het weinige dat de mens vermoedt van het hem
voortdurend genadeloos omgevende.
Wie doet er zoiets, denk ik naïef. Degene die jou
in stukken sloeg en als grofvuil in het water smeet is toch ook
uit een moeder geboren, zal toch ook op zwemles gezeten,
op grassprieten gekauwd onder de sterren en ooit huiverend
naast een ondoorgrondelijk lief hebben gelegen.
Alles wat jij hebt bemind, genoten, gehoopt, geloofd,
alles wat je is aangedaan of overkomen,
is onoprakelbaar in die ijskoude sloot gedoofd.
Je hebt er geen krantenpapier mee gehaald.
Daarom schraap ik hier deze
woorden bij elkaar – niet als troost,
want wat heb je daaraan als dode, maar als troosteloos
eerbetoon aan het ongehoorde leven dat in je heeft gewoed
voor het voorgoed uit de weg wordt geruimd
‘een steek diep’, in Vak B, grafnummer 51.
© Erik Menkveld
Klonk het eerste muziekstuk vertrouwd, klassiek, het tweede stuk blijkt een duister, haast atonaal klinkende compositie van de afdeling modern-klassiek, dat een diepe pijn lijkt uit te willen drukken, waarop Coltrane’s Compassion wild drummend, levenslustig afscheid neemt van onze onbekende man. Als we achter de baar aan de aula verlaten, zie ik de cd’s liggen die de uitvaartleidster meebracht: 100 meestgeliefde Nederlandstalige liedjes, met een afbeelding van Jan Smit op de hoes, alsmede ‘de mooiste klassieke melodieën.’ Het regent nog altijd niet, al nadert ons vanuit het westen een bijna zwarte wolkenlucht. De kist wordt geplaatst, we wachten om de hoek: de uitvaartleidster heeft ons op een grotere afstand geplaatst dan gebruikelijk, naast ons verzorgt een kleine familie een keurig graf met bloemen en wierook, echte wierook zoals je die in de kerk ruikt, een vlaag bereikt ons, dan mogen we komen.
Het gedicht van Menkveld is met drie hoopjes zand gezekerd. Dan zakt de kist. Ieder werpt een schepje zand. We lopen terug naar de aula. Nieuwsgierig vraag ik hoe de muziek bevallen is. ‘Dat was wel even wat anders dan we gewend zijn,’ meent Kiewik voorzichtig. ‘Maar dat is ook wel eens goed,’ vult Van Bokhoven aan. Menkveld neemt de gelegenheid te baat zijn muziekkeuze toe te lichten, van de anonieme madrigalen, via de componist Scelsi, over wie niets bekend is dan dat zijn muziek in een bibliotheek werd gevonden, tot de compassie van Coltrane. Bij de koffie kletsen we ons terug de wereld in. Eén van de twee duikers van eenzame uitvaart nummer 95 blijkt inmiddels te zijn geïdentificeerd, dat zal binnenkort wel in de krant komen te staan, de recherche gaat nu eerst zijn vrouw opzoeken: hij bleek gewoon getrouwd te zijn. En zijn duikuitrusting, gloednieuw, wil de Dienst Domeinen veilen. De duikwereld is maar klein. Niemand zal die spullen willen hebben. Nog niet gratis. Thuisgekomen gooi ik de kapotte kleerhangertjes weg, hang mijn jas aan een nieuwe.
© voor het verslag: F. Starik.
+
N.N.
Begraafplaats St. Barbara, maandag 10 november, 15.15 uur
Dichter van dienst: Erik Menkveld
‘Melding komt binnen via de politie op 3 november om 12.35 uur. Bureau Meer en Vaart, de heer Steers. Onbekend lijk uit water gehaald, aan de Lutkemeerweg ter hoogte van huisnummer 274. Identiteit nog altijd onbekend, het lichaam is vrijgegeven op 4 november. Begraven op St Barbara, een steek diep, vak B, grafnummer 51,’ meldt het ambtsbericht dat Van Bokhoven faxt.
‘Koffer met lijk aangetroffen. Amsterdam - In een sloot langs de Lutkemeerweg in Amsterdam Osdorp is donderdagmiddag een koffer met het lijk van een man aangetroffen. De politie gaat ervan uit dat het slachtoffer door een misdrijf om het leven is gekomen. Medewerkers van de reiniginsdienst troffen de koffer in de sloot aan en wilden deze op de kant trekken. Daarbij ontdekten ze de gruwelijke inhoud van hun vondst. Over de identiteit van het slachtoffer is nog niets bekend. Hoe de man om het leven is gekomen wordt onderzocht.’ Bron: www.blikopnieuws.nl. De Telegraaf weet online te melden dat de politie niets wil zeggen over de staat waarin het lijk verkeert. Ook online nieuwsdienst nu.nl plaatste een kort berichtje over de dode. Alle berichten dateren van 10 oktober. Sindsdien is er niets over de dode naar buiten gebracht.
Fotootjes die bij de berichten zijn geplaatst laten een grauwe sloot zien, een ambulance, van dat rood-witte plastic afzetlint, mannen in reflecterende hesjes. Het lijdt geen twijfel dat de foto in de herfst moet zijn genomen. De maandag dat de onbekende man wordt weggebracht is het weer onstuimig te noemen, een harde wind gepaard aan felle regenbuien. Die ochtend heb ik een andere afspraak, op de terugweg geraak ik in enkele minuten geheel doorweekt. De regenjas die ik te drogen hang is zo zwaar geworden dat het hangertje afbreekt. Ik neem mijn nieuwe uitvaartmantel uit de kast, en ook daarvan breekt spontaan de meegeleverde hanger af. Als ik dadelijk de deur uitga, de deur enige weerstand biedt omdat de kapstok te vol hangt, zal een derde hanger het begeven: het is vandaag kleerhangertjeskapotgadag, kennelijk. Met weinig vertrouwen ga ik op weg, maar het blijft droog, de fiets blijft heel.
Als ik op de begraafplaats kom aanfietsen zie ik Erik Menkveld komen aanrijden in wat in mijn wereld een Citroën Berlingo wordt genoemd, een model dat ook door diverse andere automerken vrijwel identiek wordt aangeboden, iets wat het midden houdt tussen een personenauto en een busje, een poor man’s MPV. De dragers staan, vier in getal, klaar bij de poort, met aan het hoofd een uitvaartleidster, die ik niet eerder heb gezien. Nieuw. Met mijn fiets slalom ik er gemakkelijk langs, even later zie ik ook Menkveld in zijn donkerblauwe auto voorzichtig de begraafplaats oprijden. Geweldige entree, alsof hij het lijk zelf heeft meegenomen.
Even later arriveren ook Kiewik en van Bokhoven van de Dienst, alsmede een antropologiestudente met als specialisatie ‘dood en verlies’ die zich via de site had aangemeld om een uitvaart bij te wonen. Degenkamp, de beheerder van de begraafplaats, heeft een nieuwe bril op, zo’n moderne met een fors montuur, staat hem goed. We bespreken de muziekkeuze van Menkveld. De uitvaartleidster is teleurgesteld dat de door haar meegebrachte cd’s niet zullen worden gebruikt. Menkveld meldde die ochtend over zijn muziekkeuze: ‘Uiteindelijk heb ik drie stukken over (waarvan ik uit onervarenheid niet weet hoe ze in de uitvaart zouden kunnen passen): 1 Een vijfstemmig motet van Anonymus uit de vijftiende eeuw (bij de inloop? Het duurt zes minuten maar is op elk gewenst moment uit te faden) 2 Pranam II van Giacinto Scelsi (Dit stuk zou ik graag in zijn geheel willen laten klinken, 6.15, als inloop lijkt het me minder geschikt) 3 De eerste solo van 'Compassion' van Coltrane (van First Meditations, past mooi na mijn gedicht, 4 min.)
Kwart over drie. We zijn overeengekomen dat we bij het binnentreden op de tonen van het anonieme motet zullen gaan zitten, en dat het muziekstuk gewoon mag uitklinken, dat Erik zijn gedicht daarna zal spreken, waarop het stuk van Scelsi beluisterd zal worden, waarna we op de klanken van Coltrane de aula zullen verlaten. De dichter is gekleed in een geheel zwart kostuum. Hij doet dit voor het eerst. In mijn briefing maakte ik er melding van dat de dichter ‘netjes aangekleed’ dient te verschijnen. Dat is gelukt, ofschoon de beige, suede schoenen niet geheel bij de outfit lijken aan te sluiten. Wij noemen dat: dichterlijke vrijheid. Als de klassieke stemmen zijn uitgeklonken treedt hij naar voren en spreekt, bijna als een beschuldiging, zijn gedicht uit. Ofschoon de dichter beschikt over een aangenaam stemgeluid, komen zijn woorden hard aan. Hier staat niets tussen haakjes.
TROOSTELOOS EERBETOON
Liep er een schuld te hoog op? Klapte je uit de school?
Of was je gewoon een klootzak met pech? Wrong time
wrong place. In een koffer en weg. Hoe dwars heb je
god mag weten wie gezeten dat ze je zo afdoende
afsneden van alles wat je bent geweest?
9 oktober jongstleden (lees ik op internet) hesen
medewerkers van de reinigingsdienst te Osdorp die koffer
uit een sloot en troffen je daarin aan. Drie weken
later had je nog steeds geen naam. En warempel:
voor een misdrijf werd gevreesd.
Vanachter mijn dichtbevolkte raam staar ik een tijdje
over de lege vlakte van je leven, stel me je jeugd voor,
je huis, je eten, je muziek, je liefdes, de fatale
gewelddadigheden op je uiterste netvlies, probeer
te reconstrueren wat ik deed
op dat vlijmend ogenblik (praten met de juffrouw
van mijn zoontje over zijn vorderingen met rekenen).
Verlies me weer eens dichterlijk in de gelijktijdigheid
en het weinige dat de mens vermoedt van het hem
voortdurend genadeloos omgevende.
Wie doet er zoiets, denk ik naïef. Degene die jou
in stukken sloeg en als grofvuil in het water smeet is toch ook
uit een moeder geboren, zal toch ook op zwemles gezeten,
op grassprieten gekauwd onder de sterren en ooit huiverend
naast een ondoorgrondelijk lief hebben gelegen.
Alles wat jij hebt bemind, genoten, gehoopt, geloofd,
alles wat je is aangedaan of overkomen,
is onoprakelbaar in die ijskoude sloot gedoofd.
Je hebt er geen krantenpapier mee gehaald.
Daarom schraap ik hier deze
woorden bij elkaar – niet als troost,
want wat heb je daaraan als dode, maar als troosteloos
eerbetoon aan het ongehoorde leven dat in je heeft gewoed
voor het voorgoed uit de weg wordt geruimd
‘een steek diep’, in Vak B, grafnummer 51.
© Erik Menkveld
Klonk het eerste muziekstuk vertrouwd, klassiek, het tweede stuk blijkt een duister, haast atonaal klinkende compositie van de afdeling modern-klassiek, dat een diepe pijn lijkt uit te willen drukken, waarop Coltrane’s Compassion wild drummend, levenslustig afscheid neemt van onze onbekende man. Als we achter de baar aan de aula verlaten, zie ik de cd’s liggen die de uitvaartleidster meebracht: 100 meestgeliefde Nederlandstalige liedjes, met een afbeelding van Jan Smit op de hoes, alsmede ‘de mooiste klassieke melodieën.’ Het regent nog altijd niet, al nadert ons vanuit het westen een bijna zwarte wolkenlucht. De kist wordt geplaatst, we wachten om de hoek: de uitvaartleidster heeft ons op een grotere afstand geplaatst dan gebruikelijk, naast ons verzorgt een kleine familie een keurig graf met bloemen en wierook, echte wierook zoals je die in de kerk ruikt, een vlaag bereikt ons, dan mogen we komen.
Het gedicht van Menkveld is met drie hoopjes zand gezekerd. Dan zakt de kist. Ieder werpt een schepje zand. We lopen terug naar de aula. Nieuwsgierig vraag ik hoe de muziek bevallen is. ‘Dat was wel even wat anders dan we gewend zijn,’ meent Kiewik voorzichtig. ‘Maar dat is ook wel eens goed,’ vult Van Bokhoven aan. Menkveld neemt de gelegenheid te baat zijn muziekkeuze toe te lichten, van de anonieme madrigalen, via de componist Scelsi, over wie niets bekend is dan dat zijn muziek in een bibliotheek werd gevonden, tot de compassie van Coltrane. Bij de koffie kletsen we ons terug de wereld in. Eén van de twee duikers van eenzame uitvaart nummer 95 blijkt inmiddels te zijn geïdentificeerd, dat zal binnenkort wel in de krant komen te staan, de recherche gaat nu eerst zijn vrouw opzoeken: hij bleek gewoon getrouwd te zijn. En zijn duikuitrusting, gloednieuw, wil de Dienst Domeinen veilen. De duikwereld is maar klein. Niemand zal die spullen willen hebben. Nog niet gratis. Thuisgekomen gooi ik de kapotte kleerhangertjes weg, hang mijn jas aan een nieuwe.
© voor het verslag: F. Starik.
+
woensdag 5 november 2008
Is het mogelijk?
Ja, het is mogelijk.
(Rainer Maria Rilke)
+
Ja, het is mogelijk.
(Rainer Maria Rilke)
+
